Stablecoin và con đường trở thành phương thức thanh toán phổ biến

Stablecoin đang trở thành một trong những chủ đề được quan tâm nhiều nhất hiện nay. Tuy nhiên, phần lớn ý kiến cho rằng nó chỉ đóng vai trò công nghệ bổ sung, chứ chưa đủ sức hấp dẫn để thay thế các phương thức thanh toán truyền thống. Nhưng điều đáng nói là thẻ tín dụng (credit card) cũng từng đối mặt với rào cản tương tự trong quá khứ trước khi trở nên phổ biến toàn cầu. Vậy liệu stablecoin có thể đạt được thành công như credit card ngày nay? Hãy cùng Block24 đi tìm câu trả lời thông qua một bài đăng trên X gần đây của tác giả Daniel Barabander.

Bài học từ Credit Card

Để hiểu cách stablecoin có thể trở thành một phương thức thanh toán phổ biến, trước hết cần nhìn lại hành trình của credit card, một trong những đổi mới lớn nhất trong lịch sử hệ thống thanh toán tại Mỹ.

Quá trình một doanh nghiệp tự sử dụng nguồn lực nội bộ thay vì tìm kiếm vốn đầu tư từ bên ngoài (gọi là bootstrapping) luôn trải qua nhiều khó khăn và thách thức. 

Với mảng thanh toán, vấn đề muôn thuở luôn là bài toán “con gà và quả trứng”. Người dùng chỉ chấp nhận một phương thức thanh toán mới khi nó đã được sử dụng phổ biến. Nhưng phía công ty/tổ chức của dịch vụ thanh toán lại không muốn triển khai nếu chưa có đủ người dùng. Tiền mặt, séc và các loại charge card riêng lẻ đã thống trị trong nhiều thập kỷ, vì chúng vượt trội hơn về mức độ phổ biến. Credit card giải quyết vòng lặp luẩn quẩn này qua 2 bước.

Bước 1: Khai thác lợi thế nội tại

Credit card đã vượt qua rào cản ban đầu nhờ tập trung vào những giá trị đủ hấp dẫn để người dùng và merchant (các thương gia) sẵn sàng thử nghiệm, bất chấp mạng lưới còn hạn chế. Cụ thể:

• Convenience (Tính tiện lợi): Người tiêu dùng không cần mang nhiều tiền mặt hay viết séc, chỉ cần quẹt thẻ và thanh toán cuối tháng.
• Incentives (Khuyến khích): Bank of America đã thực hiện chiến dịch “Fresno Drop” vào năm 1958, gửi 65.000 thẻ BankAmericard kèm hạn mức tín dụng đến cư dân Fresno. Đây là bước đi táo bạo, tạo cú hích ban đầu cho adoption, biến Bank of America trở thành tổ chức đầu tiên thành công trong việc phát hành thẻ tín dụng hiện đại.
• Increased Sales (Gia tăng doanh số): Thẻ tín dụng mở rộng sức mua của khách hàng nhờ tín dụng, giúp cả các merchant nhỏ cũng tiếp cận được lợi ích này mà không cần tự vận hành hệ thống cho vay, thu nợ hay quản lý rủi ro.

Nhờ những yếu tố trên, BankAmericard nhanh chóng chiếm được niềm tin nơi một nhóm khách hàng và merchant tại Fresno, sau đó nhân rộng sang nhiều thành phố khác ở California.

Bước 2: Kết nối các “fiefdoms”

Tuy nhiên, thành công ban đầu chỉ mang tính cục bộ. Mỗi ngân hàng phát hành BankAmericard đều hoạt động như một “fiefdom” (hệ sinh thái đóng, riêng biệt, tự vận hành, thiếu khả năng kết nối và mở rộng), gây ra các vấn đề:

• Quá trình xác thực và thanh toán giữa các ngân hàng khác nhau diễn ra chậm, có thể mất đến 20 phút.
• Chương trình phát hành thẻ vẫn do Bank of America kiểm soát, khiến các ngân hàng khác thiếu niềm tin.

Giải pháp mang tính bước ngoặt đến vào năm 1970, khi chương trình được tách ra và do một hiệp hội độc lập gọi là National BankAmericard Inc (sau này là Visa) quản lý với các chiến lược đổi mới:

• Thiết lập bộ quy tắc và quy trình chuẩn để các ngân hàng thành viên hợp tác công bằng.
• Xây dựng hệ thống BASE switch, cho phép xác thực giao dịch trong vòng chưa đầy một phút, đủ nhanh để cạnh tranh trực tiếp với tiền mặt và séc.
• Chuẩn hóa quy trình clearing & settlement (tính toán, đối chiếu, và giải quyết thanh toán), rút ngắn từ nhiều ngày xuống chỉ còn qua đêm.

Khi các “fiefdoms” được kết nối thành một mạng lưới thống nhất, hiệu ứng mạng bắt đầu phát huy. Trong đó, mỗi merchant mới tham gia làm tăng giá trị cho toàn bộ hệ thống, kéo thêm nhiều người dùng, và ngược lại. Credit card từ đó bùng nổ và trở thành phương thức thanh toán chủ đạo.

Lợi thế nội tại của Stablecoin

Theo Daniel Barabander, nếu như thẻ tín dụng đã khai thác 3 lợi thế nội tại (convenience, incentives, increased sales) để vượt qua rào cản bootstrapping, thì stablecoin cũng có thể dựa vào chính những yếu tố này để dần bước vào mainstream (phổ biến, xu hướng chính).

Convenience

Hiện tại, stablecoin chưa thật sự tiện lợi với người dùng phổ thông khi họ phải qua bước on-ramp từ fiat sang crypto với trải nghiệm rườm rà, bị lộ nhiều thông tin nhạy cảm, mất thêm gas token (như ETH) để giao dịch, nhất là việc có quá nhiều chain khác nhau cho cùng một loại stablecoin.

Tuy nhiên, những rào cản này đang nhanh chóng được gỡ bỏ nhờ các cải tiến về công nghệ (Account abstraction, gas sponsoring, passkeys,…), giúp đơn giản hóa trải nghiệm người dùng. Đặc biệt, các chính sách mới cũng đang ủng hộ khi ngân hàng Mỹ đã được phép custody stablecoin, giúp kết nối trực tiếp fiat và crypto. Khi UX được cải thiện, stablecoin hoàn toàn có thể đạt mức tiện lợi ngang hoặc thậm chí hơn credit card.

Merchant Incentives

Stablecoin mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp thông qua mô hình whitelabeled stablecoin (stablecoin thương hiệu riêng), tức là stablecoin mang tên doanh nghiệp nhưng do đơn vị hạ tầng hoặc tổ chức tài chính đứng sau vận hành. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể triển khai đồng tiền số riêng của mình mà không có gánh nặng về kỹ thuật hay pháp lý.

Khác với các chương trình tích điểm truyền thống, ví dụ như Starbucks Rewards, nơi khách hàng nạp tiền vào ứng dụng để sử dụng dần và doanh nghiệp được hưởng lợi từ phần tiền “đang bị treo” đó. Whitelabeled stablecoin không chỉ được dùng trong hệ sinh thái nội bộ mà còn có thể chuyển đổi sang tiền thật hoặc sử dụng ở nhiều nơi khác.

Điều này giúp khách hàng yên tâm hơn khi nạp tiền, vì giá trị của họ không bị giới hạn trong một hệ thống khép kín. Đồng thời, doanh nghiệp có thể gắn kèm các ưu đãi hấp dẫn như giảm giá, tặng quà hay quyền lợi đặc biệt để khuyến khích khách hàng thanh toán bằng stablecoin.

Ngoài ra, số tiền khách hàng nạp vào stablecoin có thể được doanh nghiệp tận dụng để đầu tư ngắn hạn và sinh lợi. Đây là nguồn thu nhập bổ sung mà các chương trình điểm thưởng truyền thống không có. Khi khung pháp lý ngày càng rõ ràng và chi phí phát hành stablecoin giảm xuống, việc tung ra stablecoin thương hiệu riêng sẽ trở thành lựa chọn hấp dẫn với nhiều doanh nghiệp muốn tăng doanh thu và gắn kết khách hàng.

Consumer Incentives

Stablecoin mang đến cho người tiêu dùng những hình thức khuyến khích mới mẻ mà thẻ tín dụng truyền thống không có. Do đặc tính có thể lập trình, stablecoin cho phép doanh nghiệp xây dựng các chương trình ưu đãi linh hoạt như sale off trực tiếp, free ship, quyền truy cập sớm vào sản phẩm mới hoặc các dịch vụ chăm sóc đặc biệt.

Điểm khác biệt quan trọng là stablecoin có thể tận dụng lợi nhuận phát sinh từ việc gửi hoặc đầu tư ngắn hạn trên các nền tảng tài chính số. Thay vì chỉ giữ tiền trong tài khoản ngân hàng mà không sinh lời, người dùng có thể hưởng lợi gián tiếp thông qua các ưu đãi được tài trợ từ nguồn lợi nhuận này. Điều này tạo động lực để họ nắm giữ và sử dụng stablecoin nhiều hơn trong giao dịch hàng ngày.

Bên cạnh đó, hình thức phát hành miễn phí (airdrop) cũng là một lợi thế. Tương tự như việc các ngân hàng từng gửi thẻ tín dụng miễn phí đến khách hàng để kích thích sử dụng, các nhà phát hành stablecoin có thể phân phối trực tiếp cho người dùng ngay từ đầu. Với tâm lý “được tặng tiền”, nhiều người sẽ có động lực thử nghiệm và dần hình thành thói quen thanh toán bằng stablecoin.

>> Theo dõi các kèo airdrop hấp dẫn từ Block24

Increased Sales

Bản chất của stablecoin giống như tiền mặt kỹ thuật số, nên tự nó không thể mở rộng sức mua của khách hàng như thẻ tín dụng. Với thẻ, người dùng có thể chi tiêu trước rồi trả sau, giúp gia tăng nhu cầu mua sắm. Stablecoin thì chỉ cho phép thanh toán trong phạm vi số tiền đã có, nên chưa mang lại yếu tố kích thích tiêu dùng rõ rệt.

Tuy nhiên, nhờ kết hợp với các công cụ tài chính phi tập trung (DeFi), stablecoin có thể hình khuyến khích mua sắm theo các mô hình mới. Ví dụ chương trình “mua ngay, không cần trả”, khách hàng dùng stablecoin để thanh toán, nhưng số tiền này được đưa vào một tài khoản ký quỹ sinh lợi nhuận. Phần lợi nhuận đó sẽ được dùng để chi trả thay cho một phần hóa đơn, giúp giảm gánh nặng chi tiêu.

Cách tiếp cận này tạo ra một dạng tín dụng ngược, lợi nhuận sinh ra từ stablecoin trở thành động lực thúc đẩy người dùng chi tiêu nhiều hơn. Với những doanh nghiệp muốn kích cầu, đây là công cụ tiềm năng để gia tăng doanh số, đồng thời tận dụng được lợi thế đặc biệt mà stablecoin mang lại so với các phương thức thanh toán truyền thống.

Cách stablecoin mở rộng mạng lưới

Từ bài học của Credit Card, tác giả Daniel Barabander tin rằng stablecoin cũng sẽ phải áp dụng 2 bước tương tự để tiến tới phổ biến trên toàn cầu. Cụ thể là:

Bước 1: Bắt đầu từ những lợi thế nội tại và thị trường ngách

Giống như thẻ tín dụng thời kỳ đầu, stablecoin cần tập trung trước hết vào các thị trường ngách, nơi nó thực sự giải quyết được vấn đề cho cả người dùng lẫn doanh nghiệp.

Một ví dụ điển hình là khách hàng quốc tế ở các khu vực như Mỹ Latinh. Do khó tiếp cận đồng USD qua hệ thống ngân hàng truyền thống, họ gặp nhiều trở ngại khi muốn mua sản phẩm và dịch vụ từ Mỹ. Stablecoin chính là giải pháp phù hợp cho cả khác hàng lẫn các doanh nghiệp Mỹ.

Ngoài ra, stablecoin thương hiệu riêng (whitelabeled stablecoin) cũng có thể thu hút khách hàng nhờ ưu đãi và sự gắn bó thương hiệu. Fan hâm mộ ca sĩ nổi tiếng hay cộng đồng người dùng trung thành của một nền tảng thương mại điện tử sẵn sàng chấp nhận sự bất tiện ban đầu để đổi lấy quyền lợi đặc biệt. Ví dụ, nếu vé concert của Taylor Swift chỉ bán bằng “TaylorUSD”, fan hâm mộ chắc chắn sẽ nhanh chóng thích nghi để được hưởng quyền ưu tiên mua vé.

Bước 2: Kết nối các “fiefdoms” riêng lẻ thành mạng lưới chung

Giống như Credit Card khi mới hình thành, các stablecoin đang tồn tại rời rạc (nhiều loại, phát hành trên nhiều chain, mỗi loại một quy tắc riêng,...), điều này dẫn đến khó mở rộng quy mô. Điều kiện quyết định để stablecoin tiến tới mainstream là phải có một mạng lưới mở thống nhất, trung lập và do chính người tham gia cùng sở hữu, nhằm thiết lập tiêu chuẩn chung về kỹ thuật, bảo mật và bảo vệ người dùng.

Khi những mảnh ghép riêng lẻ được kết nối lại, mạng lưới sẽ phát huy hiệu ứng cung - cầu: Càng nhiều doanh nghiệp tham gia, stablecoin càng hữu ích với người tiêu dùng, và ngược lại. Đây chính là cách giải quyết “bài toán con gà & quả trứng” nêu trên. Nếu thành công, stablecoin sẽ mở rộng từ giải pháp cho thị trường ngách trở thành phương tiện thanh toán phổ biến toàn cầu, giống như hành trình mà thẻ tín dụng từng trải qua.

Nhận định cá nhân

Những nội dung chia sẻ của Daniel Barabander hết sức hữu ích cho những ai đang quan tâm đến stablecoin, phản ánh cái nhìn khách quan và đầy bullish về tương lai của mảng thị trường này.

Đầu tiên phải nhìn nhận rằng stablecoin khó có thể thay thế thẻ tín dụng ngay lập tức trong lĩnh vực thanh toán, bởi phương thức này đã gắn chặt vào hạ tầng và thói quen của người tiêu dùng. Tuy vậy, giống như hành trình của thẻ tín dụng, stablecoin có thể bắt đầu từ những thị trường ngách để tận dụng các lợi thế vượt trội.

Điểm mạnh nhất của stablecoin nằm ở khả năng tạo khuyến khích nhờ các hình thức: Stablecoin thương hiệu riêng, lợi nhuận từ DeFi dùng làm ưu đãi, hay airdrop để thu hút người dùng. Đây có thể là động lực chính để thúc đẩy adoption. Ngoài ra, mô hình mạng lưới mở, trung lập và do người tham gia cùng sở hữu chính là yếu tố khác biệt của stablecoin so với Visa hay Mastercard, vốn tập trung hóa và bị kiểm soát quyền lực.

Cuối cùng, rào cản lớn nhất vẫn nằm ở khung pháp lý và sự minh bạch. Chỉ khi có nền tảng pháp lý rõ ràng và cơ chế bảo vệ người dùng, stablecoin mới đủ sức vươn lên mainstream.

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc anh em thành công!