Cơn sốt memecoin trên Solana vẫn chưa dừng lại, thị trường đầy cám dỗ này đã thu hút hàng nghìn nhà đầu tư với những cơ hội x10, x100 nhanh chóng. Đặc biệt khi các nền tảng như pump.fun giúp việc phát hành token trở nên đơn giản hơn bao giờ hết, hàng triệu memecoin dễ dàng được tạo ra chỉ trong thời gian ngắn.
Nhưng đằng sau sự sôi động ấy là một thực tế đáng lo ngại: những kẻ trục lợi có tổ chức đang âm thầm “cook” nhà đầu tư nhỏ lẻ bằng những chiêu trò hết sức tinh vi. Đây là sự thật gây sốc được hé lộ từ bài báo cáo mới nhất của Pine Analytics mà chúng ta sẽ tìm hiểu ngay sau đây.
Exit Liquidity Machines và những thống kê “gây sốc”
Vào ngày 21/04/2025, Pine Analytics, một nhóm nghiên cứu chuyên sâu về dữ liệu blockchain đã công bố một báo cáo gây chú ý trên X mang tên "Exit Liquidity Machines", có thể tạm dịch là “Những cỗ máy xả hàng”.
Báo cáo này tập trung điều tra hoạt động farming memecoin có tổ chức trên Solana, đặc biệt là mánh khóe snipe cùng một block (same-block sniping). Cụ thể, đây là chiến lược mà những người tạo token (deployer) phối hợp với ví sniper để mua token từ sớm ngay trong block khởi chạy, trước khi chúng được public (công khai với user).
Để tiện theo dõi, chúng ta có thể gọi tắt cho chiến lược này là Exit Liquidity Machines, farming memecoin hay snipe đều được. Giải thích thêm cho anh em dễ hiểu như sau:
Ví sniper là ví được điều khiển bằng bot tự động, chuyên dùng để mua token ngay lập tức khi vừa được tạo ra (deploy). Nó có tốc độ giao dịch cực nhanh, chính xác đến cấp độ block hoặc mili-giây. Những ví này có thể scan mempool (hàng đợi giao dịch trước khi lên blockchain) để chớp lấy cơ hội mua sớm nhất.
Khi một token mới được tạo, deployer sẽ mở thanh khoản ban đầu (initial liquidity) trên các AMM như Raydium hoặc Orca. Trong cùng một block đầu tiên đó, ví sniper sẽ gửi giao dịch mua ngay lập tức, trước khi block được xác nhận và thông tin đồng coin được public.
Vì giao dịch được thực hiện ngay trong block đầu tiên nên user sẽ không kịp nhìn thấy hoặc không kịp phản ứng.
Vậy là các sniper vừa mua được ở giá cực thấp, vừa làm tăng giá ảo, đồng thời với số lượng lớn ví sniper mua vào sẽ khiến token mới này trông có vẻ "ngon". Khi cộng đồng fomo, giá tiếp tục được đẩy lên cao và chỉ sau vài phút, thậm chí vài giây, chủ sở hữu ví đã có thể bán ra với lợi nhuận x10, x100.
Thực tế, deployer và chủ sở hữu ví sniper là một, việc mua bán này hoàn toàn là dàn dựng. Nghĩa là họ mua token từ chính mình với giá thấp rồi xả ra thị trường với giá cao mà không ai hề hay biết - một chiêu trò rug pull đầy tinh vi.
Báo cáo của Pine Analytics đưa ra những con số thực sự gây sốc, chỉ trong vòng một tháng trên nền tảng pump.fun:
- Hơn 15,000 dự án memecoin đã được ra mắt dưới hành vi snipe (sniped token minted), với sự tham gia của hơn 4,600 ví sniper và hơn 10,400 deployer.
- Tổng cộng, các ví sniper này đã kiếm được 15,000 SOL lợi nhuận thực tế, với tỷ lệ triển khai thành công lên đến 87%. Lợi nhuận trung bình dao động từ 1 đến 100 SOL cho mỗi ví, một số trường hợp kiếm được hơn 500 SOL từ một phi vụ duy nhất.
- Nhiều deployer thường xuyên lặp lại hành vi, hoạt động liên tục và có kế hoạch, họ tạo từ hàng chục đến hàng trăm token bằng các ví mới. Một số ví sniper chuyên nghiệp có thể thực hiện hàng trăm hoạt động snipe mỗi ngày.
- Thời gian diễn ra hoạt động farming memecoin chủ yếu từ 14:00 đến 23:00 UTC (trùng với giờ làm việc tại Mỹ), và giảm mạnh từ 00:00 đến 08:00 UTC. Điều này cho thấy các bot có thể được lập trình để chạy theo lịch cố định, hoặc được vận hành thủ công bởi các nhóm tại Mỹ, chứ không phải là hoạt động toàn cầu liên tục.
Từ các dữ liệu này có thể khẳng định rằng đây không phải là hành vi của cá nhân hay ngẫu nhiên, mà là một hệ thống được vận hành có tổ chức, tận dụng tốc độ giao dịch cao của Solana để trục lợi.
Tóm lai, báo cáo của Pine Analytics đã không chỉ phơi bày một vấn đề nghiêm trọng, mà còn đặt dấu hỏi lớn về tính minh bạch và công bằng trong các đợt ra mắt memecoin trên Solana. Đặc biệt trên các nền tảng như pump.fun, nơi hàng triệu memecoin được tạo ra mỗi ngày.
Cách thức hoạt động của Exit Liquidity Machines
Để hiểu rõ cách các Exit Liquidity Machines (hay farming memecoin) thao túng thị trường trên Solana, chúng ta cần đi sâu vào các “chiêu trò tinh vi” mà Pine Analytics đã phát hiện ra.
Chiến lược same-block sniping
Như đã đề cập ở phần trên, cốt lõi của hoạt động farming này là sự phối hợp của deployers và các ví sniper để mua ngay trong block đầu tiên, sau khi deploy token. Và do mỗi block trên Solana chỉ mất khoảng 0,4 giây để hoàn thành (xác thực và ghi dữ liệu trên blockchain) nên để thực hiện chiến lược này, các ví cần:
- Thông tin trước: Chúng biết chính xác thời điểm và thông tin token trước khi public, điều này đối với user thông thường là không thể, bởi vì Solana không có mempool công khai (nơi các giao dịch chờ xử lý hiển thị trên các blockchain như Ethereum).
- Sự phối hợp kỹ thuật: Các giao dịch mua được chuẩn bị trước (pre-signed transactions) hoặc sử dụng hạ tầng chung giữa deployer và ví sniper, cho phép chúng hành động với tốc độ cực nhanh.
Trong ví dụ được Pine Analytics đưa ra, một deployer đã gửi 1,2 SOL cho 3 ví sniper trước khi khởi chạy token "SOL>BNB". Cả 3 ví này đã mua ngay trong cùng block khởi chạy, sau đó bán ra để chốt lời trước cả khi user khác kịp nhận ra token này tồn tại.
Hành vi thoát lệnh nhanh chóng
Sau khi mua, các ví sniper không giữ lâu mà thoát lệnh (exit) gần như ngay lập tức để chốt lời. Theo báo cáo của Pine Analytics:
- Hơn 55% ví xả token trong vòng 1 phút, 85% trong 5 phút, và thậm chí 11% exit chỉ trong 15 giây.
- Hầu hết (90%) chỉ sử dụng 1 hoặc 2 giao dịch để xả toàn bộ token, không có giao dịch dài hạn hay chờ đợi giá tăng cao hơn.
Hành vi này cho thấy các ví sniper không trade như những nhà đầu tư thông thường, họ không quan tâm đến biến động giá hay tiềm năng dài hạn của token. Thay vào đó, mục đích chính là lợi dụng sự fomo ban đầu của user để chốt lời ngay và luôn.
Kỹ thuật che giấu danh tính
Để tránh bị phát hiện, các farming memecoin sử dụng nhiều kỹ thuật tinh vi nhằm che giấu mối liên hệ giữa deployer và ví sniper, bao gồm:
- Ví tạm (burner wallets): Nhiều ví sniper chỉ được sử dụng một lần duy nhất rồi bỏ, khiến không thể truy vết tiếp.
- Giao dịch đa chữ ký (multi-signer transactions): Sử dụng số lượng lớn ví sniper và các ví này cùng ký một giao dịch để mua, tạo cảm giác như token này được fomo.
- Chuyển tiền qua nhiều bước (multi-hop funding): Thay vì gửi trực tiếp từ ví của deployer đến ví sniper, SOL được di chuyển qua 5 - 7 ví trung gian trước đó. Pine Analytics đã lấy ví dụ một địa chỉ ví: GQZLghNrW9NjmJf8gy8iQ4xTJFW4ugqNpH3rJTdqY5kA, nơi SOL được chuyển qua lại nhiều lần để che giấu nguồn gốc. Mặc dù kỹ thuật này khó phát hiện hơn nhưng vẫn để lại dấu vết, các công cụ như Arkham Visualizer vẫn có thể truy xuất được.
Nhìn chung, cách thức hoạt động của Exit Liquidity Machines trên Solana rất phức tạp, thể hiện mức độ tinh vi, bài bản và có tổ chức, nhằm thao túng thị trường để scam nhà đầu tư.
Những tác động xấu đến hệ sinh thái Solana
Theo Pine Analytics, các hoạt động farming memecoin không chỉ ảnh hưởng đến một vài token, mà còn tác động tiêu cực đến toàn bộ hệ sinh thái Solana. Từ việc làm méo mó tín hiệu thị trường, gây rủi ro cho nhà đầu tư, đến làm suy giảm niềm tin vào các đợt ra mắt mới trên Solana.
Méo mó tín hiệu thị trường
Hành vi thao túng này nhằm đẩy giá lên cao nhanh nhất có thể để rug pull, đồng thời làm dữ liệu thị trường bị méo mó, dẫn đến sai lệch trong các quyết định đầu tư.
Gây rủi ro cho nhà đầu tư
Các nhà đầu tư, đặc biệt là retails (nhà đầu tư nhỏ lẻ) là những người chịu thiệt hại nặng nề nhất từ hoạt động farming memecoin, vì họ tham gia thị trường này với hy vọng kiếm lời nhanh.
Trong khi các ví sniper đã exit hàng chỉ vài phút, thậm chí vài giây sau khi giá được pump lên thì retails lại ngây ngô nhảy vào mua. Lý do là vì họ tưởng mua được sớm ở mức giá hời mà không biết rằng đã trở thành exit liquidity, làm thanh khoản cho chủ dự án xả hàng.
Với quy mô 15,000 dự án memecoin có hành vi snipe chỉ trong một tháng, thật khó hình dung ra bao nhiêu nhà đầu tư đã trở thành nạn nhân mà không hề hay biết.
Làm suy giảm niềm tin nơi cộng đồng
Việc lạm dụng các công cụ tạo token nhanh chóng trên Solana, đặc biệt qua pump.fun, vốn đã gây ra nhiều tranh cãi. Nay cộng thêm sự lộng hành của Exit Liquidity Machines càng khiến niềm tin cộng đồng bị xói mòn.
Khi nhiều token bị thao túng ngay từ đầu với lợi thế nghiêng hẳn về nhóm deployer + ví sniper, nhà đầu tư sẽ dần mất lòng tin vào tính công bằng và minh bạch của các dự án trên Solana.
Nếu tình trạng này tiếp diễn, không chỉ các đợt ra mắt token mới bị ảnh hưởng, sức hút dài hạn và sự phát triển bền vững của toàn bộ hệ sinh thái Solana sẽ bị suy giảm nghiêm trọng.
Giải pháp và khuyến nghị từ Pine Analytics
Để đối phó với hoạt động farming memecoin có tổ chức trên Solana, Pine Analytics đã đưa ra một số giải pháp nhằm tăng tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư.
Đầu tiên, các giao diện Website nên hiển thị dữ liệu ban đầu như tổng SOL đã mua token trong 10 block đầu, mức phí ưu tiên, và tỷ lệ ví holder, giúp user đánh giá đúng tiềm năng và rủi ro.
Thứ hai, cần gắn cảnh báo mạnh cho những ví đã từng có hành vi snipe trong quá khứ, và cảnh báo nhẹ cho những token có dấu hiệu bất thường (như số lượng ví holder quá ít).
Ngoài ra, Pine Analytics đề xuất xây dựng hệ thống gắn tag động nhằm đánh giá ví dựa trên hành vi (tuổi ví, lịch sử giao dịch, thời gian hold token,...).
Về phía user, khuyến nghị nên kiểm tra kỹ thông tin coin trước khi đầu tư. Thường xuyên sử dụng các công cụ check on-chain như Arkham Visualizer để phân tích dòng tiền, và ưu tiên giao dịch trên các nền tảng tích hợp cơ chế chống snipe (snipe protection).
Nhận định cá nhân về bài báo cáo của Pine Analytics
Nhìn chung, bài báo cáo "Exit Liquidity Machines" của Pine Analytics gây ấn tượng mạnh với các nghiên cứu có chiều sâu. Trong đó, điểm nhấn chính là việc phơi bày một vấn đề hết sức nan giải đang tồn tại trong hệ sinh thái Solana, đó là hành vi farming memecoin có tổ chức.
Để làm rõ vấn đề, Pine Analytics đã cung cấp các số liệu cụ thể nhằm minh họa rõ mức độ nghiêm trọng. Những con số này là hồi chuông cảnh tỉnh đối các nhà đầu tư như chúng ta, những người luôn muốn giàu nhanh dẫn đến mất kiểm soát. Đồng thời nhận ra rằng đây không phải là một vấn đề nhỏ mà là một hệ thống rug pull tinh vi, có tổ chức, nhắm trực tiếp vào sự thiếu hiểu biết của cộng đồng.
Về giải pháp và khuyến nghị, một vài đề xuất của Pine Analytics (như hiển thị dữ liệu ban đầu và đánh dấu, cảnh báo rủi ro) rất thực tế và có thể áp dụng ngay lập tức bởi các nền tảng như pump.fun.
Tuy nhiên, có đôi chút nghi ngờ về tính hiệu quả lâu dài của các giải pháp này, vì như chính báo cáo đã chỉ ra, các Exit Liquidity Machines thường thích nghi rất nhanh. Chắc chắn chúng sẽ tiếp tục sử dụng các kỹ thuật mới để che giấu hành vi. Do đó, cần có thêm những cách đối phó chuyên sâu hơn, chẳng hạn như ứng dụng các công cụ AI để truy vết dòng tiền qua nhiều bước.
Ngoài ra, trong báo cáo không đề cập nhiều đến vai trò và trách nhiệm của các nhà phát triển nền tảng (như pump.fun) trong việc ngăn chặn hành vi trục lợi ngay từ đầu. Ai dám chắc rằng các nền tảng này hoàn toàn vô can, liệu họ có nhúng tay vào không? Hy vọng chúng ta sẽ có thêm các nghiên cứu mới từ Pine Analytics để làm sáng tỏ vấn đề này.
Kết luận
Tóm lại, báo cáo của Pine Analytics là một lời cảnh tỉnh rất cần thiết cho cộng đồng, đặc biệt là những người đam mê memecoin hệ Solana. Dù còn một số khía cạnh cần làm rõ, việc Pine Analytics đưa ra các dữ liệu minh bạch và giải pháp thiết thực là rất đáng khen ngợi.
Bình luận