Xu hướng DeAI: Tương lai của trí tuệ phi tập trung trong Web3

Trong vài năm trở lại đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã bùng nổ với tốc độ chóng mặt, mở ra vô số ứng dụng mới từ chatbot, tài chính cho đến game. Nhưng khi Big Tech vẫn nắm quyền kiểm soát phần lớn dữ liệu và mô hình, thì một xu hướng mới đang nổi lên là Decentralized AI (DeAI - AI phi tập trung). Đây được xem là mảnh ghép có thể thay đổi cách AI được vận hành, sở hữu và khai thác trong Web3. 

Trong bài viết này, anh em hãy cùng Block24 đi sâu vào bức tranh DeAI, từ bối cảnh thị trường 2024-2025, thực trạng dự án tiêu biểu như Bittensor, và “săn gem” những cái tên mới đầy hứa hẹn khác nhé.

Giới thiệu về DeAI trong Web3

DeAI (Decentralized AI), hiểu nôm na là AI phi tập trung, đang nổi lên như một xu hướng kết hợp giữa công nghệ blockchain và trí tuệ nhân tạo. Mục tiêu của DeAI là tạo ra một thị trường AI mở, nơi không một công ty “Big Tech” nào độc quyền kiểm soát dữ liệu hay mô hình AI. 

Thực tế, sự bùng nổ của AI trong vài năm qua đã thúc đẩy nhiều dự án blockchain tìm cách dùng phân quyền để ngăn việc chỉ một nhóm ông lớn thống trị kho dữ liệu khổng lồ vận hành AI. Những dự án tiên phong như SingularityNET (AGIX) hay Fetch.ai (FET) từ 2017-2018 đã manh nha ý tưởng kết hợp AI với crypto. Tuy nhiên, phải đến cuối 2022 đầu 2023, khi ChatGPT và các mô hình AI tạo sinh bùng nổ, làn sóng “AI crypto” mới thực sự cất cánh và được nhiều người chú ý đến. 

Bức tranh AI giai đoạn 2024 - 2025

Tiến bộ vượt bậc của mô hình và hạ tầng AI

Trong hai năm 2024-2025, AI thế giới đã có những bước nhảy vọt cả về sức mạnh mô hình lẫn hạ tầng tính toán. Cuộc đua mô hình lớn đẩy độ thông minh của AI lên tầm cao mới. Đặc biệt, các mô hình ngày càng chính xác và ít “hallucination” (ảo giác) hơn trước. 

Song song với đó, hạ tầng phần cứng cũng tiến bộ vượt bậc, chẳng hạn như chip NVIDIA H100, siêu máy tính AI của Microsoft, Google, Meta,… giúp huấn luyện mô hình nhanh hơn gấp nhiều lần. Các dự án start-up AI cũng huy động vốn khủng để giải quyết những bài toán khó. 

Dòng vốn đầu tư khổng lồ vào AI và DeAI

Không có gì ngạc nhiên khi cơn sốt AI kéo theo những con số đầu tư chóng mặt. Ngay cả trong bối cảnh kinh tế khó khăn, dòng tiền vẫn đổ ồ ạt vào các startup AI. 

Theo thống kê của Crunchbase, chỉ tính đến giữa tháng 8/2025, các công ty AI toàn cầu đã huy động 118 tỷ USD vốn đầu tư, vượt tổng mức của cả năm 2024 (108 tỷ). Thậm chí, gần 48% tổng vốn mạo hiểm năm 2025 chảy vào lĩnh vực AI, chứng tỏ AI đang là “con cưng” của giới đầu tư. 

Trong lĩnh vực DeAI cũng vậy, các quỹ crypto lớn bắt đầu nhập cuộc mạnh mẽ. Digital Currency Group (DCG) đã thành lập hẳn công ty con Yuma để tập trung xây dựng hệ sinh thái Bittensor. 

Các dự án DeAI mới cũng huy động hàng chục triệu USD, chẳng hạn như: 

• Almanak (nền tảng AI quản lý quỹ) gọi được 21 triệu USD từ Delphi, HashKey, Near.
• Talus (mạng AI agent) nhận 10 triệu USD đầu tư từ Polychain Capital và nhiều quỹ tên tuổi
• Allora được Polychain và Blockchain Capital hậu thuẫn

Rõ ràng, dòng tiền lớn đang đổ vào hệ sinh thái DeAI, báo hiệu niềm tin của các nhà đầu tư rằng lĩnh vực này sẽ cất cánh nếu giải được bài toán công nghệ.

AI Agents bùng nổ trong Web3

Giai đoạn 2024 - 2025 còn đánh dấu sự bùng nổ của AI Agent. Hiểu đơn giản, AI agent là những tác nhân AI tự động có thể thực hiện một nhiệm vụ nào đó (ví dụ giao dịch, tư vấn, quản lý tài sản…) mà không cần con người can thiệp liên tục. 

Xu hướng này hot đến mức có hẳn các nền tảng launchpad chuyên về AI agent mọc lên. Tiêu biểu là Virtuals.io, đây là một hệ sinh thái launch các dự án agent, từng thu hút rất đông developer tham gia.

Theo báo cáo của CoinGecko tháng 4/2025, 5/20 narrative hot nhất crypto là liên quan AI, trong đó riêng AI agent chiếm tới 10,1% sự quan tâm, chỉ đứng sau nhóm AI nói chung. 

Tuy nhiên, cơn sốt AI agent Web3 cũng lộ rõ mặt trái. Nhiều dự án tập trung vào hype token hơn là phát triển tính năng thực sự, dẫn đến vòng đời ngắn ngủi. Điển hình như hệ sinh thái Virtuals: Ban đầu rất sôi nổi, nhưng chỉ 1-2 tháng sau nhiệt giảm hẳn khi không còn dự án mới hấp dẫn. 

Các token agent launch sớm bị xả bán mạnh, nhiều team chưa kịp ra sản phẩm đã cạn động lực. Xu hướng này buộc nhà đầu tư trở nên chọn lọc hơn, chuyển sự chú ý sang những đội ngũ thực sự có năng lực và kế hoạch dài hơi.

Case study: Thực trạng hiện tại của Bittensor

Bittensor phức tạp và khó tiếp cận với số đông

Bittensor (TAO) thường được nhắc tới như dự án số 1 trong mảng DeAI. Việc tìm hiểu dự án này giúp anh em có cái nhìn tổng thể về tiềm năng cũng như thách thức mà các dự án AI phi tập trung đang đối mặt.

>>> Bittensor là gì? 

Điểm mạnh lớn nhất của Bittensor là công nghệ ấn tượng: Blockchain riêng xây dựng bằng Substrate, cơ chế đồng thuận AI độc đáo và hệ thống kinh tế token đa tầng. Tuy nhiên, chính sự phức tạp này lại khiến rào cản tham gia quá cao, cụ thể:

• Muốn tham gia làm miner, anh em cần am hiểu machine learning, cài đặt Python SDK, sở hữu GPU mạnh để huấn luyện mô hình và cạnh tranh điểm số.
• Validator cũng không hề dễ, phải vận hành node 24/7, cập nhật code Yuma Consensus và stake TAO để có quyền đánh giá.
• Với người dùng phổ thông, những khái niệm như subnet alpha token, incentive mechanism hay Yuma score dễ khiến họ choáng ngợp.
   

Kết quả là Bittensor trở thành một hệ thống khá “kín”, chủ yếu thu hút developer và nhà nghiên cứu AI thay vì người dùng phổ thông. Người ngoài có thể thấy TAO tăng/giảm giá, nhưng ít ai hiểu rõ cách mạng vận hành và ứng dụng thực tế ra sao. Đây là bất lợi nếu so với các dự án AI crypto khác vốn có sản phẩm trực tiếp cho người dùng.

Tất nhiên, Bittensor cũng đang nỗ lực khắc phục. Dự án tích hợp EVM để developer Solidity có thể viết dApp, cộng đồng xây tool và hướng dẫn trực quan hơn. Nhưng nhìn chung, để mở rộng quy mô, Bittensor và cả DeAI cần hạ thấp rào cản kỹ thuật, đơn giản hóa trải nghiệm, nếu không sẽ mãi chỉ quanh quẩn trong một nhóm nhỏ chuyên gia.

Diễn biến chỉ số và xu hướng thị trường

Chỉ số on-chain Bittensor H1/2025 (theo báo cáo Yuma):

• Số lượng subnet: tăng 50% trong Q2/2025, đạt 128 subnet (phục vụ nhiều tác vụ như phát hiện gian lận, AI trên thiết bị di động).
• Số miner (node đào): tăng 16% so với quý trước.
• Số ví hoạt động (non-zero wallets): tăng 28% trong quý, phản ánh lượng nhà đầu tư mới tham gia.
• Tỷ lệ TAO stake: tổng lượng TAO stake tăng thêm 21,5% so với đầu năm.

Những con số này phản ánh Bittensor không hề “chết yểu” sau bong bóng, mà trái lại đang dần thu hút thêm người tham gia thực sự quan tâm đến công nghệ. 

Dĩ nhiên, thanh khoản giao dịch TAO hiện vẫn tập trung ở vài sàn (Kraken, Gate.io…), khối lượng ~80-100 triệu USD/ngày cho thấy còn mang tính đầu cơ cao. Song về dài hạn, nếu các chỉ số nội tại (node, subnet, stake) tiếp tục đi lên, thì TAO có thể bớt phụ thuộc “sóng thị trường” và được định giá sát giá trị thực hơn. 

Sự thay đổi trong phân bổ vốn và chiến lược

Trong giai đoạn 2024-2025, hệ sinh thái Bittensor chứng kiến sự dịch chuyển rõ rệt về phân bổ vốn và chiến lược. Trước đây, phần lớn dòng tiền tập trung vào token TAO để đầu cơ hoặc stake. Hiện nay, vốn đã dàn trải sang các subnet và dự án con với token Alpha riêng. Theo báo cáo Yuma, tổng vốn hóa các token subnet đã đạt khoảng 800 triệu USD giữa năm 2025, cho thấy nhà đầu tư bắt đầu nắm giữ token Alpha của subnet tiềm năng thay vì chỉ giữ TAO.

Song song, các quỹ và đội ngũ phát triển cũng thay đổi cách tiếp cận. Thay vì tập trung hạ tầng, họ chuyển sang hỗ trợ trực tiếp các dự án xây dựng sản phẩm trong mạng. DCG thông qua Yuma đã lập quỹ đầu tư riêng và chuẩn bị ra mắt Yuma Asset Management để giúp nhà đầu tư truyền thống tiếp cận hệ sinh thái dễ dàng hơn.

Một chuyển biến lớn khác là tư duy product-first thay vì token-first. Thay vì phát hành token sớm, các dự án được khuyến khích phát triển sản phẩm có người dùng trước. Ví dụ:

• CreatorBid xây dựng dịch vụ AI dự đoán trên Bittensor, chỉ phát hành khi có sản phẩm và đối tác rõ ràng.
• OpenServAI hỗ trợ startup trong mạng đạt doanh thu và người dùng trước, sau đó mới launch token.

Nhìn chung, chiến lược phát triển của hệ sinh thái Bittensor đã chín chắn hơn, tập trung vào sản phẩm và thị trường thay vì chỉ xoay quanh giá token, tạo tiền đề cho sự bền vững lâu dài.

Các xu hướng chính trong hệ sinh thái Bittensor

Xu hướng DeAI ngoài Bittensor

Các dự án mới nổi chuẩn bị ra mắt cuối 2025

Sự kết hợp giữa AI Agents và DeAI

Một xu hướng quan trọng trong hệ sinh thái hiện nay là sự kết hợp giữa AI Agents và hạ tầng DeAI. AI agents ngày càng phổ biến nhưng nếu vận hành trong môi trường tập trung thì dễ gặp hạn chế như khó xác thực, thiếu minh bạch và dễ bị thao túng. DeAI chính là mảnh ghép giải quyết vấn đề này, cung cấp nền tảng phi tập trung để agent có thể vận hành minh bạch và tự trị.

Thay vì phụ thuộc API tập trung, agent có thể gọi mạng như Bittensor hoặc Allora để lấy kết quả từ nhiều mô hình phi tập trung, sau đó kết quả được xác thực chéo bởi Mira để đảm bảo độ tin cậy. Cuối cùng, agent có thể ra quyết định và giao dịch trực tiếp on-chain thông qua smart contract mà không cần trung gian. Đây chính là nền tảng cho thế hệ trustless AI agents, nơi mọi dữ liệu và hành động đều được kiểm chứng công khai.

Một số dự án đang đặt nền móng cho xu hướng này:

• CreatorBid: sử dụng kết quả từ subnet Bittensor để phát triển sản phẩm AI ứng dụng thực tế
• OpenServAI: hỗ trợ nhóm phát triển tích hợp agent vào hạ tầng phi tập trung trước khi ra mắt thị trường
• Holochain (Holoworld): tạo cơ chế launch token agent minh bạch thông qua xổ số on-chain

Về dài hạn, sự kết hợp giữa AI agents và DeAI có thể tạo nên một lớp hạ tầng mới gọi là Trusted AI Infrastructure, nơi agent thông minh được vận hành trong môi trường minh bạch và an toàn. Đây sẽ là nền tảng cho thế hệ ứng dụng Web3 đáng tin cậy hơn, từ tài chính, chăm sóc khách hàng đến game và giáo dục.

Tương lai của DeAI

Mô hình DeAI tập trung vào ứng dụng và lợi nhuận

Sau giai đoạn thử nghiệm ban đầu, DeAI đang bước sang giai đoạn tập trung vào sản phẩm và lợi nhuận. Thời kỳ chỉ cần ý tưởng hay là token tăng giá đã qua, bây giờ nhà đầu tư và cộng đồng muốn thấy dòng tiền thực và ứng dụng có người dùng. Điều này buộc các dự án phải cấu trúc lại mô hình để sớm tạo ra giá trị thương mại rõ ràng. Những subnet Bittensor tìm được khách hàng hay các dự án có use-case cụ thể chính là minh chứng cho xu hướng này.

Các mô hình kinh doanh mới cũng bắt đầu hình thành. Trước đây, DeAI chủ yếu dựa vào phát hành token và thu phí trên mạng lưới. Giờ đây, dự án hướng tới thu phí dịch vụ: bán quyền truy cập API AI, chia sẻ doanh thu từ kết quả AI, hay thu phí quản lý từ vault do AI điều hành. Những dòng thu này có thể quay lại phần thưởng cho người đóng góp hoặc dùng mua lại token, giúp hệ sinh thái bền vững hơn.

Một tín hiệu quan trọng khác là các quỹ lớn bắt đầu rót vốn trực tiếp vào hạ tầng DeAI có doanh thu. Ví dụ, Aethir báo cáo doanh thu hàng năm hơn 10 triệu USD từ dịch vụ cloud phi tập trung, chứng minh mô hình decentralized compute có thể thương mại hóa. Chutesm (một subnet Bittensor) vận hành OpenRouter xử lý tới 50-100 tỷ token ngôn ngữ mỗi ngày đã bắt đầu thu phí từ các đối tác sử dụng. Đây là bằng chứng rõ ràng rằng DeAI đang có những mảng tạo ra lợi nhuận thực sự.

Trong giai đoạn 2025-2026, các dự án DeAI nhiều khả năng sẽ công khai thêm các chỉ số kinh doanh để thuyết phục nhà đầu tư, chẳng hạn như tổng giá trị tài sản do AI quản lý hoặc doanh thu toàn mạng. Đây là bước tiến cần thiết để phân biệt những dự án nghiêm túc có real yield với những dự án chỉ chạy theo hype.

Những thách thức còn tồn tại của DeAI

Nhận định cá nhân

Theo mình, DeAI đang bước vào giai đoạn trưởng thành sau những thử nghiệm ban đầu. Nếu giai đoạn 2022 - 2023 thiên về ý tưởng và tokenomics, thì 2024 - 2025 chứng kiến sự dịch chuyển sang sản phẩm và dòng tiền thực. Về tổng thể, DeAI có thể đi theo quỹ đạo giống DeFi năm 2019 - 2020, từ hạ tầng cơ bản đến ứng dụng phổ thông, cuối cùng là hình thành những giao thức có vị trí trung tâm.

Điểm then chốt của DeAI nằm ở khả năng biến trí tuệ thành loại tài sản có thể giao dịch. Khi thông tin và dữ liệu đã được blockchain hóa, bước tiếp theo hợp lý chính là token hóa mô hình, tín hiệu và kết quả AI. Điều này mở ra “thị trường trí tuệ”, nơi con người, doanh nghiệp và AI agents có thể mua bán tín hiệu hoặc năng lực AI như một loại hàng hóa.

Tuy nhiên, cá nhân mình thấy rằng các dự án DeAI phải làm rất nhiều thứ để cạnh tranh với AI tập trung chính thống. Hiện tại các dự án AI tập trung vẫn đang ổn định và làm quá tốt. Sẽ rất khó để các dự án DeAI chen chân nếu không có gì thực sự đặc biệt và chỉ mãi dừng ở hô hào ý tưởng.

Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc anh em thành công!