DeFi đang bước vào một giai đoạn mới, nơi người dùng không còn muốn tự mình canh farm, điểu chỉnh vị thế hay đổi chiến lược liên tục. Thứ họ cần là một cách đơn giản hơn: gửi tiền vào một sản phẩm và để hệ thống tự tạo lợi nhuận. Trong bối cảnh đó, Vaults nổi lên như thành phần quan trọng nhất của DeFi, một “cỗ máy chiến lược” tự động hóa toàn bộ quá trình sinh lợi. Hãy cùng Block24 tìm hiểu về DeFi Vaults thông qua một bài viết trên X của kênh Eli5DeFi (@eli5_defi) nhé.
DeFi Vaults là gì?
Trong DeFi, có hàng chục giao thức khác nhau để gửi, vay, stake, farm hoặc cung cấp thanh khoản. Nhưng phần lớn người dùng không có đủ thời gian hay chuyên môn để tự tối ưu từng bước. Đây chính là lý do vaults ra đời.
Theo như Eli5DeFi mô tả thì “Vaults trong DeFi là các smart contract quản lý khoản gửi và tự động thực thi các chiến lược tạo lợi suất”.
Hiểu đơn giản, vaults như những “quỹ đầu tư tự động” chạy hoàn toàn on-chain, chúng thay bạn thực hiện các công việc:
- Deposit vào các giao thức lending
- Stake tài sản
- Tự động tái đầu tư
- Điều chỉnh lại vị thế khi thị trường biến động
- Thu hồi vốn khi muốn rút tiền
Tất cả đều được lập trình sẵn bằng smart contract.
Nhờ vậy, vaults biến một quy trình phức tạp thành một thao tác duy nhất: Gửi tài sản và chờ nhận lợi suất (yield) tối đa. Người dùng không cần canh gas, không cần điều chỉnh vị thế, không cần theo dõi hàng chục pool. Tất cả diễn ra tự động, minh bạch và theo chiến lược công khai.
-> Vaults chính là công cụ tự động hóa giúp DeFi trở nên dễ tiếp cận hơn cho cả người mới lẫn người dùng nâng cao.
Vault hoạt động như thế nào?
Bạn nghĩ yield nhận được khi tham gia DeFi thực sự đến từ đâu? Để trả lời cho câu hỏi này, ta cần nhìn vào bên trong một vault. Theo Eli5DeFi, mỗi vault đều chạy theo một chu trình quen thuộc gồm 5 bước:
1. Deposit và mint shares
Khi người dùng gửi tài sản vào, vault sẽ mint ra shares, giống như cổ phần của quỹ. Bạn sở hữu bao nhiêu shares thì bạn nắm từng đó phần trăm vault. Điều này cho phép nhiều người cùng đầu tư, nhưng lợi nhuận vẫn phân bổ công bằng.
2. Phân bổ tài sản theo chiến lược
Nguồn vốn sẽ được tự động triển khai vào các giao thức DeFi như Aave, Curve, Compound hoặc các pool thanh khoản khác. Tất cả dựa trên chiến lược được thiết kế từ trước, ưu tiên lợi nhuận, an toàn hay cân bằng.
3. Tích lũy lợi nhuận và tái đầu tư
Khi tài sản tạo ra lợi nhuận (lãi vay, phí giao dịch, phần thưởng), vault sẽ tự động thu lại và compound (tái đầu tư để lợi nhuận sinh thêm lợi nhuận). Đây là điểm khiến APY của vaults thường cao hơn so với việc người dùng tự triển khai thủ công.
4. Điểu chỉnh vị thế để tối ưu rủi ro
Thị trường thay đổi liên tục, nên vault phải tự điều chỉnh vị thế (rebalancing). Có thể là rút bớt khỏi pool rủi ro, tăng tỷ trọng an toàn, hoặc chuyển sang nơi có yield tốt hơn. Mục tiêu cuối cùng là tối ưu lợi nhuận và giữ mức rủi ro trong tầm kiểm soát.
5. Rút tiền và burn shares
Khi người dùng rút tiền, vault sẽ burn shares (đốt bỏ các shares đã mint ở bước 1) tương ứng và trả lại tài sản gốc kèm yield đã tạo ra. Tất cả hoàn toàn minh bạch theo smart contract.
-> Tóm lại, mỗi vault giống như một cỗ máy tạo lợi nhuận tự vận hành, công khai, minh bạch on-chain để đảm bảo hiệu quả cao nhất cho người gửi.
Các loại Vaults trong DeFi
Theo Eli5DeFi, không phải vault nào cũng giống nhau. Mỗi loại được thiết kế với mục tiêu lợi nhuận, rủi ro và cơ chế vận hành khác nhau. Dưới đây là những nhóm chính:
- Yield-focused vaults (Ưu tiên tối đa hóa lợi nhuận): Đây là loại vault phổ biến nhất. Chúng gom yield từ nhiều giao thức khác nhau để tạo ra mức APY cao nhất có thể. Ví dụ: Yearn Finance, Beefy Finance.
- Fixed-yield vaults (Lợi nhuận ổn định, ít biến động): Các vault này mang lại mức lợi nhuận cố định hoặc gần như cố định thông qua thị trường lãi suất cố định. Thích hợp cho người muốn thu nhập đều đặn mà không muốn theo dõi thị trường. Ví dụ: Pendle, Treehouse.
- LP vaults (Dành cho cung cấp thanh khoản - LP): Chúng quản lý vị thế trong các AMM như Uniswap, tự cân bằng và giảm thiểu rủi ro impermanent loss (tổn thất tạm thời khi tham gia cung cấp thanh khoản). Vaults này giúp LP kiếm yield mà không cần tự rebalancing phức tạp.
- Liquid staking vaults (Vừa stake vừa giữ được thanh khoản): Stake tài sản, nhưng vẫn nhận token thanh khoản (LST) để dùng tiếp trong DeFi. Ví dụ: Lido hoặc các vault tích hợp LST.
- Delta-neutral vaults (Kiếm yield mà không cần quan tâm biến động giá): Các vault này mở cả vị thế long và short, giữ delta gần bằng 0 (giá tài sản phái sinh không bị ảnh hưởng khi tài sản cơ sở biến động). Với cơ chế này, người dùng không cần quan tâm giá lên hay xuống, vẫn có thu nhập ổn định. Ví dụ: Neutrl, Hyperbeat.
- Leveraged vaults (Tối đa hóa yield bằng đòn bẩy): Vault vay thêm tài sản để tăng lợi nhuận, nhưng đi kèm rủi ro thanh lý -> lợi nhuận cao đi cùng rủi ro lớn. Ví dụ: LTV Protocol, Gearbox.
- Options-based vaults (Tạo yield từ chiến lược phái sinh) Thường là mở thêm vị thế options để kéo rủi ro danh mục về mức ổn định. Dành cho người muốn kiếm lợi nhuận từ biến động thay vì giá trị tài sản. Ví dụ: Aevo, GammaSwap, Thetanuts.
- Lending và Synthetic vaults (Tạo tài sản tổng hợp hoặc RWA): Cho vay, vay lại, hoặc mint các tài sản synthetic (như đô la on-chain hoặc trái phiếu). Ví dụ: Fluid, Aave, Euler, Centrifuge.
- Treasury / Index vaults (Dành cho quỹ, DAO và tổ chức): Các vault này quản lý danh mục lớn, tối ưu rủi ro và đa dạng hóa giống ETF. Ví dụ: Velvet Capital, IPOR DAO vaults.
Rủi ro trong vaults và cách giảm thiểu
Các rủi ro chính
Mặc dù vaults tự động hóa toàn bộ quá trình tạo yield, nhưng chúng tồn tại nhiều rủi ro đặc thù của DeFi như:
- Rủi ro smart contract và oracle: Vaults có thể bị tấn công thông qua lỗi code, oracle sai giá hoặc bị thao túng. Nếu chiến lược phụ thuộc vào dữ liệu giá không chính xác, vị thế có thể bị thanh lý chỉ trong vài phút.
- Rủi ro quản lý chiến lược (curator risk): Các giao thức vault thường có một “curator” chịu trách nhiệm chọn và điều chỉnh chiến lược. Nếu curator chọn giao thức rủi ro cao, hoặc cấu hình sai, toàn bộ vault sẽ bị ảnh hưởng.
- Rủi ro đòn bẩy và recursive loops: Một số vault sử dụng đòn bẩy và có thể đi theo mô hình recursive loops (vay – gửi lại – vay thêm. Nếu thị trường biến động mạnh, cơ chế này tạo ra thanh lý dây chuyền. Theo đó, Eli5DeFi đề cập đến trường hợp của StreamFi, nơi 93 triệu đô bị mất chỉ vì một lỗi curator và sự liên thông giữa các vault.
- Rủi ro thanh khoản: Một số vault bị kẹt khi lượng rút vượt quá khả năng đóng vị thế, đặc biệt trong LP và options vaults.
Cách giảm thiểu
Eli5DeFi gợi ý 3 hướng chính sau:
- Nhiều lớp audit + bug bounty: Audit tất nhiên là hoạt động bắt buộc trong DeFi nhưng chưa đủ, cần tung ra các chương trình bounty (săn tiền thưởng) để thu hút hacker mũ trắng tìm lỗi thực tế.
- Quản trị minh bạch: Cho phép cộng đồng lựa chọn curator, nhằm giới hạn rủi ro tối đa của từng chiến lược.
- Dashboard minh bạch: Dashboard (bảng điều khiển) dạng proof-of-reserves cho thấy tài sản thật, vị thế thật, và mức rủi ro theo thời gian thực. Điều này giúp người dùng nhìn thấy được bên trong vault, thay vì chỉ tin vào APY.
Kết luận
Ở phần kết, Eli5DeFi nhận định rằng DeFi Vaults đang trở thành một trong những lớp sản phẩm quan trọng nhất của tài chính phi tập trung. Chúng biến những chiến lược phức tạp thành một thao tác đơn giản: gửi tài sản và để hệ thống làm phần còn lại.
Tuy nhiên, Eli5DeFi cũng nhấn mạnh rằng “Mỗi block trong DeFi đều tạo ra yield, nhưng không phải vault nào cũng kiếm nó một cách an toàn.”
Do đó, dù Vaults mở ra khả năng tự động hóa, tối ưu hóa và tăng hiệu quả, nhưng vẫn đòi hỏi tính minh bạch, cơ chế giám sát và quản trị hiệu quả. Tương lai của vaults sẽ được định hình bởi sự cân bằng giữa lợi nhuận và tính an toàn, giữa tự động hóa và trách nhiệm cá nhân. Người dùng muốn hưởng yield bền vững cần hiểu cách vault hoạt động, nguồn lợi nhuận đến từ đâu và mức rủi ro kèm theo.
Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tài sản của mình, chúc anh em thành công!
Bình luận
Chưa có bình luận